6. Overzichtelijker stelsel van contractvormen

Het probleem: de regels maken mensen slechter af

De regels rondom werk en zekerheid zoals we die in Nederland kennen zijn ingewikkeld en kostbaar. Verplichte afdrachten nemen een dermate grote hap uit de beloning van werkenden, dat zelfs werkenden met een contract voor onbepaalde tijd en een modaal salaris armoede riskeren. Daarnaast maken de regels Nederland minder aantrekkelijk als land om in te ondernemen. Mensen die nog wel in Nederland durven te ondernemen schakelen begrijpelijkerwijs steeds vaker gespecialiseerde intermediairs in zoals payroll dienstverleners.

Die complexe regels zouden verteerbaar zijn als ze zouden doen wat ze moeten doen: de arbeidsmarkt eerlijker maken. Ook op dit punt lijken zij echter ongunstig uit te pakken. De regels vergroten immers scheidslijnen tussen insiders (veelal hoogopgeleiden en ouderen) en outsiders (veelal minder hoogopgeleiden, jongeren en werkzoekenden). Daarnaast verkeren opdrachtgevers en zelfstandigen al sinds in 2016 de Verklaring Arbeidsrelatie werd afgeschaft in onzekerheid over wat de regels van het arbeidsrecht in de praktijk van nu voor hen betekenen.

Het doel: samenwerkingsvormen aangaan wordt weer simpel en lonend

Wat de Werkvereniging betreft is het doel:

“Spelers op de arbeidsmarkt gaan op een eenvoudige manier en naar wederzijdse tevredenheid met elkaar in zee”

Dit strategische doel kunnen we vertalen in operationele doelen die we gebruiken om te controleren of de oplossingen en experimenten helpen bij het bereiken van het doel. Bijvoorbeeld:

In 2035 is minimaal 95% van de werkenden (zeer) tevreden over zijn of haar werk. Nu is dit aandeel ongeveer 84%.
In 2035 is minimaal 95% van de werkenden (zeer) tevreden over zijn of haar contractvorm. Nu is dit aandeel ongeveer 60%.
In 2035 is minimaal 95% van de werkenden (zeer) tevreden over zijn of haar beloning. Nu is dit aandeel ongeveer 30%.
In 2035 is minimaal 95% van de werkenden (zeer) tevreden over zijn of haar overige arbeidsvoorwaarden. Nu is dit aandeel onbekend.
In 2035 behoort Nederland wat betreft de factor ‘arbeid’ tot de 3 meest aantrekkelijke vestigingslanden in Noordwest-Europa. In 2017 moest Nederland nog 5 landen voor zich dulden (Zwitserland, VK, Ierland, Luxemburg en België).

Wat de Werkvereniging betreft gaan we voor het halen van bovengenoemde doelen als volgt te werk:

De werkenden bepalen samen de werkvorm (niet het arbeidsrecht)

Momenteel moeten Nederlanders zich conformeren aan regels uit Den Haag die vooral gedoe opleveren. We stellen voor om dit om te draaien: voortaan kijken we wat mensen nodig hebben om optimaal (met elkaar) te kunnen werken, leven en leren en kijken we hoe wet en regelgeving dit het beste kan faciliteren. Wanneer organisaties en werkenden met elkaar in zee willen gaan, vormen hun wensen het vertrekpunt. Daarbij worden rechtsgelijkheid en basale zekerheid o.a. door middel van solidariteit, arbeidsvormneutraal gewaarborgd door de overheid. Alle werkenden betalen belasting waarbij de rol van de overheid meer bestaat uit het faciliteren van deze solidariteit, en minder dan nu een uitvoerende rol speelt.

Een overzichtelijk palet standaardcontracten kan ruimte bieden aan de wil van partijen, terwijl het de arbeidsmarkt tegelijkertijd transparanter en eenvoudiger maakt. Elk contract in het palet geldt als een degelijke overeenkomst. Dat is de eerste stap om te voorkomen dat partijen afspraken maken die hun belangen schaden. Bijvoorbeeld omdat zij contracten niet volledig doorgronden. Verder staat het partijen binnen grenzen vrij naast het standaard contract met wederzijds goedkeuren extra afspraken te maken.

Ondersteun werkenden die hulp nodig hebben

Zelfs met meer overzichtelijke regels is de arbeidsmarkt voor werkenden een complexe en soms onstuimige wereld. Werkenden krijgen daarom proactief ondersteuning. De meest intensieve ondersteuning gaat naar beperkt zelfredzame werkenden. Te denken valt aan hulp bij het vinden van een contractvorm en arbeidsvoorwaarden die passen bij individuele behoeften. En aan ondersteuning bij het vinden (en houden) van werk, het ontwikkelen van vaardigheden en het plannen van de loopbaan.

Het bieden van deze ondersteuning kan een rol zijn voor de loopbaanwinkels die de Commissie Regulering van Werk bepleit c.q. de werkhubs uit het Wetboek van Werk. Ook andere partijen, zoals gemeenten en private partijen, kunnen hier een rol spelen. Het belangrijkste is dat werkenden, met name beperkt-zelfredzamen, kwalitatief hoogwaardige ondersteuning krijgen.

Behandel werkenden gelijk, ongeacht contractvorm

Partijen mogen dus samen bepalen op welk standaardcontract zij hun samenwerking baseren. En werkenden, met name de beperkt-zelfredzamen, krijgen hier degelijke ondersteuning bij. Zodra dit geregeld is hoeft de overheid niet langer scherp toe te zien op welke contractvormen partijen gebruiken. Ook handhaving wordt een stuk simpeler, omdat die kan focussen op gevallen waarin op een niet-geoorloofde manier worden afgeweken van standaardcontracten.

Baseer toegang tot een hypotheek op (potentieel) verdienvermogen

De standaardcontracten die onderdeel uitmaken van het keuzemenu zijn gelijkwaardig. Dat maakt de weg vrij om bij hypotheekverstrekking of verhuren in de vrije sector minder gewicht te leggen op de contractvorm waarop een aanvrager werkt. De Werkvereniging ziet graag dat hypotheekverstrekkers en verhuurders in plaats daarvan beter kijken naar waar het primair om gaat. Namelijk om de toekomstige verdiencapaciteit en de arbeidsmarktkansen van de aanvrager. De Werkvereniging is daarom enthousiast over de pilot rond hypotheekverstrekking aan werknemers met een flexibel inkomen en pleit voor een vergelijkbaar initiatief gericht op zelfstandigen.