In het concept partijprogramma van D66 met de titel “Nieuwe energie voor Nederland” valt er veel te lezen over hun arbeidsmarkt plannen. Toch blijven wij, na het uitvoerig doorgelezen te hebben, wat duizelig achter. Enerzijds lijkt D66 goed te scoren op een aantal elementen van de Modern Werkenden Meetlat. Lezen we echter hoe zij hier invulling aan willen geven, dan blijkt dat ze het frame van ‘de zzp’er als fiscaal voordeel jager die de rotklussen aan de werknemers overlaat’, aangrijpt om zich vooral achter de plannen van minister van Gennip en het SER MLT advies te scharen. Hierdoor wekt het programma op ons de indruk dat de mensen die aan het programma hebben meegeschreven niet op een lijn zitten. Om dat te maskeren hebben ze wat zinnen achter elkaar gezet waardoor er voor ieder wat wils in staat. Wat ons betreft valt dit dus in de categorie ‘gratis bier’.
Gemengde signalen
De manier waarop verschillende soorten werk zijn georganiseerd, is niet rechtvaardig. Er zijn nu te grote verschillen in zekerheid, alleen maar op basis van contractvorm. Wij willen iedereen de bescherming en zekerheden bieden die nodig zijn, met werkzekerheid voor iedereen als uitgangspunt. De afspraken die afgelopen jaar met sociale partners zijn gemaakt, blijven wat D66 betreft leidend. Kern van de afspraken is het aanpakken van de onzekerheid op de arbeidsmarkt. Iedereen die werkt, verdient fatsoenlijke bescherming tegen pech en risico’s, en moet de mogelijkheid krijgen om hun werkende leven naar eigen wens in te vullen.
Dit klinkt mooi en rechtvaardig, maar als we de afspraken bekijken die de afgelopen jaren met de sociale partners gemaakt zijn, dan valt op dat zij weinig ruimte laten voor de wil van de Werkenden. Het vaste contract moet de norm worden en blijven en ook al mag je van D66 zelf beslissen hoe je je werkenden leven in wil richten, wil je als zelfstandige werken dan moet je vooral meer belasting gaan betalen, deelnemen aan een verplichte aov speciaal voor zzp die zeker niet beter en goedkoper mag zijn dan die van de werknemers want het mag niet zo zijn dat je de solidariteit van de publieke verzekering ondermijnt.
Aard van het werk bepalend voor arbeidsrelatie, niet de wil van de werkenden
Wij vinden dat mensen zelf moeten bepalen hoe zij hun werkende leven inrichten; als werknemer, als zelfstandige of als werkgever. In de praktijk zien we grote verschillen tussen deze groepen. Dat leidt tot problemen als schijnzelfstandigheid. In lijn met het arbeidsmarktakkoord verkleinen we daarom de verschillen in de fiscaliteit en de sociale zekerheid tussen verschillende vormen van werk om concurrentie op basis van arbeidsvoorwaarden te voorkomen. Hierdoor wordt de aard van het werk bepalend voor de vorm van de arbeidsrelatie, in plaats van de kosten.
Niet de wil van de werkenden maar de aard van het werk moet dus bepalend zijn volgens D66.
Wat de Werkvereniging betreft moet juist de wil van de werkenden bepalend zijn. Wanneer je ervoor zorgt dat de basiszekerheden zoals het verkrijgen van een hypotheek, een inkomen bij arbeidsongeschiktheid en bij je oude dag, niet langer gekoppeld worden aan het dienstverband maar aan het werk zelf dan krijgen alle werkenden ongeacht de werkvorm toegang tot dezelfde basis aan (collectieve) zekerheden, en is de werkende pas vrij om te kiezen voor de werkvorm(en) die op dat moment het beste bij de levensfase past. Op die manier doet het er niet meer toe wat de arbeidsrelatie en dus ook niet wat de aard van het werk is. Dat lijkt ons gezien de krappe arbeidsmarkt, waar wendbaarheid en weerbaarheid van groot belang zijn, veel toekomstbestendiger.
We verkleinen de fiscale verschillen tussen werknemers en ondernemers verder door belasting op inkomsten uit onderneming te verhogen en de mkb-winstvrijstelling te maximeren. Werknemers betalen nu namelijk bij hetzelfde inkomen veel meer belasting, en een gelijkere fiscale behandeling geeft meer ruimte in de beoordeling van de arbeidsrelatie of iemand als zelfstandige kan werken. De zelfstandigenaftrek wordt omgevormd naar een urenvoordeel voor alle werkenden die meer die dragen per week werkt.
Arbeidsongeschiktheid stelsel voor alle werkenden, maar eerst voor zzp
Als we weer wat verder lezen dan zegt D66 te geloven in een sociaal stelsel dat alle werkenden de bescherming biedt die ze nodig hebben. Arbeidsongeschiktheid is een risico dat iedereen loopt. Daarom willen ze wel naar een stelsel van sociale zekerheid voor alle werkenden toewerken. Toch kiezen zij ervoor om als eerste stap een betaalbare collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen in te voeren, zoals geadviseerd door de Stichting van de Arbeid. Hierbij steunt D66 de mogelijkheid voor een opt-out voor zelfstandigen die een uitgebreidere private verzekering willen zoals een beroepsverzekering.
Voorwaarde is wel dat de private verzekering ten minste dezelfde dekking en premie heeft, de opt-out uitvoerbaar en betaalbaar is en niet de solidariteit van de publieke verzekering ondermijnt. Over het advies van de Stichting van de Arbeid zeiden zowel de belastingdienst als het UWV – dat met de uitvoering van deze verzekering belast wordt – dat zij dit voorlopig niet kunnen uitvoeren, zeker niet met een opt-out. Hiervan is D66 ook op de hoogte en dus lijkt dit ook een goed voorbeeld van ‘gratis bier’.
D66 gebruikt het schijnzelfstandigen frame
We pakken schijnzelfstandigheid hard aan. Een te grote groep mensen bevindt zich in een onzekere positie omdat ze als zelfstandige werk doen, terwijl ze feitelijk werknemer zijn. Dit gaat ten koste van hun werkzekerheid en hun sociale zekerheid. In een aantal (publieke) sectoren werken nu steeds meer zelfstandigen die daar eerder werkten als werknemer. Met de huidige personeelskrapte biedt zelfstandigheid soms de mogelijkheid om een hoger tarief te vragen en bijvoorbeeld eisen te stellen aan roosters of nachtdiensten. Tegelijkertijd botst dit met het collectieve belang dat er altijd iemand is om zorg te verlenen of om voor de klas te staan. Het is juist daar belangrijk om schijnzelfstandigheid tegen te gaan en de belangen van werkenden beter te borgen. Voor een hoger loon, flexibelere uren en meer keuze in diensten. Zodat werkenden niet elkaar beconcurreren maar zich sterk kunnen maken ten opzichte van de werkgever. Dat betekent natuurlijk niet dat er nooit een zelfstandige in de zorg of het onderwijs kan werken.
D66 zou ervan op de hoogte moeten zijn dat de meeste zzp’ers, zeker die in de publieke sector, hiervoor kiezen omdat zij nog wel van hun vak houden maar niet meer van hun baan als gevolg van de grote mate van bureaucratie. (lees hier meer over zzp’ers in de zorg). Toch pleit D66 ervoor om de voorgestelde plannen van de sociale partners te volgen. Daarmee kiest de partij dus liever voor gedwongen schijnwerknemers, dan voor vrijwillige schijnzelfstandigen. Wat de Werkvereniging betreft zou je eerst de belangen van de werkenden in de publieke sector beter moeten borgen alvorens de zogenaamde schijnzelfstandigheid hard tegen te gaan. Zoals D66 het nu voorstelt willen ze eerst het gevolg bestrijden (werknemers die liever als zelfstandigen aan de slag gaan omdat ze hun baan niet meer trekken) voordat ze de oorzaak aanpakken (aanpakken van de hoeveelheid bureaucratie in de publieke sector). Mooi voorbeeld van het paard achter de wagen spannen.
Meer duidelijkheid voor zelfstandigen?
Nadat we hebben kunnen lezen dat de aard van het werk volgens D66 bepalend moet zijn voor de arbeidsvoorwaarden, lezen we wat verder weer dat het duidelijker voor zelfstandig ondernemers moet worden wanneer je als zzp’er mag werken. Die duidelijkheid zou volgens de partij vooral ontstaan door de definitie en het begrip gezag meer aan te passen aan de huidige tijd.
De meeste ondernemers kiezen er heel bewust voor om voor zichzelf te beginnen. Ze dragen bij aan een innovatieve en creatieve economie en behoren tot de kern van hardwerkend Nederland. Regels en wetgeving moet er zijn om deze groep te faciliteren, niet om ze dwars te zitten. De criteria op basis waarvan je kunt ondernemen als zelfstandige moeten daarom veel duidelijker worden, zodat er ruimte en rust ontstaat voor deze ondernemers. Door de definitie en het begrip gezag meer aan te passen aan de huidige tijd, moet het onderscheid tussen een werknemer en een zelfstandige veel duidelijker worden.
Omdat wij er als Werkvereniging van overtuigd zijn dat ‘de definitie’ en het begrip ‘gezag’ die duidelijkheid nooit zal verschaffen, lijkt dit vooral een mooie wensdroom waaraan D66 zelf dan ook geen invulling geeft.
Nog meer gratis bier
We vergroten de mogelijkheden voor collectieve onderhandelingen voor zelfstandig ondernemers, om tegenwicht te bieden aan de marktmacht van opdrachtgevers. En we zorgen dat zelfstandigen goed vertegenwoordigd zijn in de polder. Bij het afsluiten van cao’s moeten alle werkenden voor wie de cao gaat gelden beter worden betrokken, ook niet-leden, en het toetsen van draagvlak en representativiteit moet beter worden geborgd.
Hoe D66 aan dit alles vorm wil geven terwijl de ‘afspraken die afgelopen jaar met sociale partners zijn gemaakt, wat D66 betreft leidend blijven’ is ons een raadsel. De huidige sociale partners staan er namelijk nog lang niet voor open om zelfstandigen, laat staan modern Werkenden, te vertegenwoordigen in de polder.
Partijprogramma D66 langs de Modern Werkenden Meetlat
We hebben het programma van D66 nauwkeurig gelezen en alle teksten die volgens ons onder de zes pijlers van Modern Werkenden vallen, onder de specifieke pijler geplaatst. De plus en de min geeft aan of dit een positieve of een negatieve bijdrage levert aan de pijler. Een plusminus geeft aan dat de tekst wel onder de pijler valt maar niet zoals wij denken dat Modern Werkenden dat voor ogen hebben. De teksten zijn letterlijk uit het partijprogramma geknipt. Wij hebben hier en daar alleen het woord we in ze veranderd om te voorkomen dat het lijkt of de Werkvereniging dat vindt.
1. Modern Werkenden willen beter vertegenwoordigd en gehoord worden
+ We vergroten de mogelijkheden voor collectieve onderhandelingen voor zelfstandig ondernemers, om tegenwicht te bieden aan de marktmacht van opdrachtgevers. En we zorgen dat zelfstandigen goed vertegenwoordigd zijn in de polder.
2. Modern Werkenden willen meer ruimte en vrijheid voor zelfstandig professionals en het combineren van werkvormen
+ Mensen krijgen meer regie op de uren die ze willen werken. Ruim een half miljoen mensen wil wel meer werken, maar krijgt het niet voor elkaar bij de werkgever. Werknemers kunnen straks terecht bij de nieuw op te richten arbeidscommissie als ze het niet eens zijn met de afwijzing van hun verzoek om meer uren. Werkgevers zullen meer moeten doen om roosters aan te passen en mensen meer regie en regelruimte te geven, zodat ze extra uren ook zelf goed kunnen inplannen. Het combineren van banen moet daarmee ook makkelijker worden voor wie dat wil.
3. Modern Werkenden willen minder regels en meer handhaving op slecht werk- en opdrachtgeverschap
x
4. Modern Werkenden willen geen verplichting maar wel toegang tot AOV en pensioen op vrijwillige basis;
– We geloven in een sociaal stelsel dat alle werkenden de bescherming biedt die ze nodig hebben. Arbeidsongeschiktheid is een risico dat iedereen loopt. Daarom werken we naar een stelsel van sociale zekerheid voor alle werkenden. Als eerste stap voeren we een betaalbare collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering in voor zelfstandigen, zoals geadviseerd door de Stichting van de Arbeid. Hierbij steunt D66 de mogelijkheid voor een opt-out voor zelfstandigen die een uitgebreidere private verzekering willen zoals een beroepsverzekering. Voorwaarde is wel dat de private verzekering ten minste dezelfde dekking en premie heeft, de opt-out uitvoerbaar en betaalbaar is en niet de solidariteit van de publieke verzekering ondermijnt.
5. Modern Werkenden willen meer autonomie voor alle werkenden
X
6. Modern Werkenden willen arbeidsvorm neutrale bestaanszekerheid voor alle werkenden.
+ Radicale kansengelijkheid vormt voor D66 het uitgangspunt van een leven lang leren. Gelijke kansen vergen ongelijk investeren. D66 wil daarom een persoonlijk leerbudget invoeren zonder vervaldatum, die je met je meeneemt totdat er een moment komt waarop omscholing nodig is. Als je start op de arbeidsmarkt, krijg je van de overheid een persoonlijk leerbudget mee. De hoogte daarvan is gebaseerd op de kosten van de opleiding die je eerder hebt gevolgd. Als je een mbo-opleiding hebt gedaan, krijg je meer mee dan iemand die een bachelor op de universiteit heeft afgerond. Zo investeren we in iedereen.