1. Bestaanszekerheid voor iedereen

Het probleem: werkenden zijn onzeker

Het probleem is dat de oplossingen van weleer, die beoogden werknemers te beschermen, vandaag de dag steeds minder goed werken. De arbeidsmarkt van nu is het antwoord op problemen van vroeger, maar niet het antwoord op de problemen van nu. De huidige discussie over vast en flex zit muurvast. Dat komt doordat traditionele partijen de neiging hebben om het vaste contract, eventueel aangevuld met uitzendarbeid, te zien als de heilige graal om bestaanszekerheid voor iedereen te bereiken. Dat gaat gepaard met vage doelen zoals ‘balans op de arbeidsmarkt’, ‘vast minder vast, flex minder flex’ en ‘een gelijker speelveld’. Zo raakt uit beeld waar het werkelijk om te doen is.

Wat overblijft is dat elk kabinet zijn eigen goedbedoelde draai geeft aan de regels. Negen van de tien keer bestaat die draai uit nieuwe regels waarmee men probeert problemen met eerdere regels te verminderen. Ondernemers kunnen al die wijzigingen nauwelijks bijbenen. En wat werkenden er mee opschieten? Dat blijft veelal onduidelijk.

Ons doel: bestaanszekerheid voor iedereen

Het doel van de huidige wetgeving over arbeidsovereenkomsten is het beschermen van werknemers. Die bescherming was een eeuw geleden hard nodig, toen mensen in dienst gingen van een werkgever die hun arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden eenzijdig kon bepalen.

Het beschermen van werknemers was een nobel streven. Maar als doel is het om ten minste twee redenen niet handig meer. Ten eerste: het gaat alleen om werknemers. Ten tweede: het is niet duidelijk. Het beschrijft slechts in vage termen wat we willen doen (beschermen). Wat we willen bereiken met die bescherming wordt niet helder. We stellen daarom voor om bovenstaand doel te vervangen.

Wat wij als Werkvereniging willen is: “Bestaanszekerheid voor iedereen.”

Onder bestaanszekerheid verstaan we dat werkenden het comfort hebben dat zij, ook wanneer hun werk of omgeving verandert, altijd de beschikking zullen hebben over de middelen die zij nodig hebben om een voor hen acceptabel leefpatroon voort te zetten. Dit strategische doel kunnen we vertalen in operationele doelen die we gebruiken om te controleren of de oplossingen en experimenten helpen bij het bereiken van dat doel. Bijvoorbeeld:

In 2035 maakt niet meer dan 5% van de werkenden in Nederland zich zorgen over het verlies van zijn of haar inkomen (inclusief het verlies aan werk en het werkplezier dat daarmee gepaard kan gaan). In 2017 maakte 20% van onze werkenden zich zorgen*.

Faciliteer iedere werkende om op basis van rechtsgelijkheid, keuzevrijheid en moderne solidariteit het werk en de werkvorm te kiezen die hem of haar op dat moment het beste past. Dat is hoe wij als Werkvereniging bovenstaand doel denken te realiseren. Elke werkende verkrijgt maximale bestaanszekerheid. Waaraan men die zekerheid ontleent, kan per werkende verschillen (zie figuur).

Waar de ene werkende zijn bestaanszekerheid vooral ontleent aan een langjarig contract en aan WW, ontleent de andere werkende zijn bestaanszekerheid vooral aan specialistische vaardigheden of eigen ondernemerschap. En weer een ander aan het combineren van verschillende kwaliteiten (hybride werk). Het één doet niet onder voor het andere. Het vult elkaar aan. Waar het om gaat is dat we ons doel bereiken: bestaanszekerheid voor iedereen.

Eerste stappen richting succes

De belangrijkste eerste stap richting succes is om het eens te worden over wat ons doel is. Hierboven hebben wij uiteengezet wat volgens ons het doel zou moeten zijn. Andere partijen hebben daar wellicht andere ideeën over. Wij denken dat die verschillen best te overzien én te overbruggen zijn. Als dat lukt, en het gezamenlijke doel helder is, dan maakt dat de zoektocht naar oplossingen vast een stuk prettiger.

Een tweede stap bestaat uit het onderzoeken van de behoeften en wensen van werkenden. Hoe ervaren zij bestaanszekerheid? Wie kan wat doen om de bestaanszekerheid te vergroten? Is dat een werkgever die een langjarig contract biedt? Uitstekend. Zijn mensen dat zelf door als hybride werkende door het leven te gaan? Ook prima. Laten we toewerken naar een stelsel dat iedere werkende faciliteert om op basis van rechtsgelijkheid, keuzevrijheid en moderne solidariteit het werk en de werkvorm te kiezen die hem of haar op dat moment het beste past. Meer hierover in het volgende hoofdstuk.

Een derde stap is om het bestaande stelsel op onderdelen af te bouwen. Bijvoorbeeld door de bestaande regels kritisch tegen het licht te houden. Welke van deze regels dragen bij aan bestaanszekerheid die werkenden ervaren of aan andere doelen die we samen hebben gesteld? Welke dragen daar juist niet aan bij? Zodra we weer helder hebben wat we willen bereiken, dan is een voorjaarsschoonmaak in de regels rondom werk op zijn plaats.

Noten:

* Bron: CBS/TNO, Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2017.