“Op het slagveld van den arbeid heerschte de stilte van den dood. Loom sloofden de slaven en slavinnen in het steeds hooger opgevoerde tempo. […] Drankmisbruik en de afgebeulde lichamen der hoorigen…… geen enkele schakel ontbrak in den ketting der oorzaken voorbestemd een steedsche bevolking ten verderve te voeren. […] Opzettelijk en zonder het minste gevoel van menschelijkheid dreven de directies hun loonslaven den dood in.”
(Uit: Een eeuw modern kapitalisme. Michael Ubachs, 1934)
Arbeiders in opstand!
Als slaven de verminking of zelfs de dood tegemoet. Zo erbarmelijk was het bestaan van de Nederlandse fabrieksarbeiders rond het jaar 1900. Een overvloed aan arbeidskrachten werd door een handjevol industriëlen onder ziekmakende omstandigheden afgebeuld.
Onze vaderlandse politici spraken neerbuigend en belerend over de werklui. Het waren personae miserabiles[1], die door onvoldoende ontwikkeling van hun geestelijke en verstandelijke vermogens akkoord gingen ongeacht wat de industriële patronen hen voorstelden. Ondanks die beperkte vermogens lukte het de arbeiders de politiek te vragen om “eenige bescherming tegen al te drukkende voorwaarden.” De politiek voerde in 1907 wettelijke regels in om de arbeiders te beschermen. Tegen de patronen. En vooral tegen zichzelf.
De sfeer onder het proletariaat werd intussen steeds grimmiger. De haat van arbeiders jegens de patronen groeide. In diverse landen leidde dit tot opstanden van arbeiders. In Nederland riep socialistenleider Troelstra in 1918 op tot een revolutie.
De gedroomde emancipatie van de arbeider
We leven nu honderd jaar na de oproep van Troelstra. Arbeiders drinken nu alleen nog tijdens de vrijdagmiddagborrel. Ze worden steeds ouder. Steeds hoger opgeleid. Steeds productiever. We noemen hen nu werkenden. Of professionals. Steeds meer doen de proletariërs van nu hun baas de groeten. Zij worden zélf de baas. Bepalen zelf hoe ze werken, wanneer, en voor wie. Zij worden zzp’er of freelancer. Zij gaan samenwerken in netwerken. Regelen de boel onderling. Ook risico’s als ziekte vangen zij op in broodfondsen en andere solidaire netwerken. Die goedkoper en beter werken dan de verzekeringen van werknemers.
Hoe kan een situatie veranderen in 100 jaar! Zó snel zelfs, dat de Haagse politiek en ambtenarij moeite heeft het bij te benen. Met name de socialistische partijen. Zij zien hun idealen van weleer – verheffing van de arbeider, zelfbestuur door arbeiders, economische bevrijding van het proletariaat, menselijke waardigheid, gelijkheid en solidariteit – met de opkomst van Modern Werkenden stuk voor stuk binnen handbereik komen. Toch weten zij iedere vorm van trots en enthousiasme over dit emancipatoire succes knap te verbergen. Lijken het zelfs de kop in te willen drukken.
Het is ook niet gemakkelijk voor linkse politici
Nee, voor de linkse politiek is de groei van het aantal zelfstandige werkenden onderdeel van het complot. Het zijn de kwade werkgevers die de arbeiders dwingen om zzp’er te worden. Het blijven uiteindelijk toch kwetsbare figuren. En als ze toch zelf kiezen? Dan is het vast om te profiteren. Van belastingvoordelen. En van uitkeringen waar ze zelf zogenaamd niet aan mee betalen. Dus ze denken een beetje ondernemer te spelen? Nepzelfstandigen! Dat zijn het! Enfin, één ding is niet veranderd in de afgelopen 100 jaar. Dat is de neerbuigende en belerende toon van ’s lands politici.
Toch moet je mee voelen met links Nederland. Als je je strijd aan het winnen bent, kost het tijd om een nieuw verhaal te vinden. En je traditionele bondgenoten, de vakbonden, hebben simpelweg belang bij de ondergeschiktheid van arbeiders. Voor wie moeten ze anders opkomen? Het mag daarom niet verbazen dat feitelijke informatie de politiek en bonden niet van frame doet veranderen. Dat zzp’ers positieve startmotieven hebben, dat zij meer werkgeluk ervaren, minder ziek zijn, niet minder maar meer belasting betalen dan werknemers. Ja zélfs dat een ruime meerderheid van de 21-eeuwse miserabiles, de zzp’ende maaltijdbezorgers en taxichauffeurs, niks van een vast contract wil weten. Je kunt het linkse politici 1000 keer vertellen. Het doet ze niks. Er lijkt hier sprake van het Stockholm syndroom: onze socialistische vrienden zijn gaandeweg zo erg van hun kapitalistische kwelgeesten gaan houden dat het hen de grootste moeite kost afscheid te nemen.
Politiek, wilt u dat de werkende voor u kiest? Kiest u dan voor de werkende!
Politiek, wilt u dat de werkende voor u kiest? Kiest u dan voor de werkende! “Handelt de politiek wel in mijn belang?” Dat vragen burgers zich af. Aldus Kim Putters, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau. Modern Werkenden vragen zich dat ook af. Velen van hen neigen naar een negatief antwoord. Zo blijkt uit Jouw Stem dat slechts 12% een politieke partij ziet die opkomt voor Modern Werkenden. En niet meer dan 4% van de Modern Werkenden voelt zich vertegenwoordigd door de huidige polder, wiens achterkamerdeals kabinetten doorgaans blind overnemen. De polder zal de kloof tussen Den Haag en de Modern Werkende dus alleen kunnen dichten wanneer ook de polder radicaal vernieuwt.
De verkiezingen staan ondertussen voor de deur. Bijna de helft van de Modern Werken heeft nog geen idee op welke partij ze moeten stemmen in maart. “Blanco dan maar?” is een veel gehoorde verzuchting. Er vallen, kortom, zetels te winnen. Welke partij wil die zetels hebben? Welke het ook mag zijn, mijn advies is: vergeet de Haagse realiteit! Kies voor de realiteit in Bolsward, Bodegraven en Brunssum. Verdiep je in wat kiezers bezig houdt. Wat ze van jou als volksvertegenwoordiger verwachten. Voor Modern Werkenden is dat de vrijheid om te werken zoals we zelf willen. Sociale zekerheid die past bij wat we nodig hebben, ongeacht onze contractvorm. Meer autonomie voor alle werkenden.
Tegen linkse partijen zeggen we: zie het groeiende aantal zelfstandigen en Modern Werkenden niet langer als een probleem. Vier het als wat het is. Je eigen succes. Wees er trots op. Zou dit wellicht zijn wat Wim Kok bedoelde met het afschudden van ideologische veren? Hij zag in dat afschudden een moeilijke opgave maar “in bepaalde opzichten ook een bevrijdende ervaring”. Linkse partijen, gun jezelf die bevrijdende ervaring. Je hebt een deel van de arbeiders bevrijd. Nu de rest nog. En vergeet vooral jezelf niet.
[1] Arbeidsrecht en insolventie (MSR nr. 75) 2019/2.1. Geschiedenis van de Wet op de Arbeidsovereenkomst (1907)
Comments 1
Een heel goede weergave van wat er aan de hand is en vooral een juiste benoeming van de drang van mensen om hun eigen leven te bepalen, werkgever zzp-er of werknemer of hoe je het ook maar wil noemen. Sociale zekerheid waar het ingewikkelde voor anderen denkende poldersysteem op uit schijnt te zijn, is feitelijk zo eenvoudig als wat. Laat de samenleving zorgen voor die sociale zekerheid, ongeacht wat je doet of wat je wil, geef iedereen een basisinkomen, zakgeld waarvan je (krap) kunt leven. Loon en andere verdiensten kunnen daar dan bij…..daarbij hoort geen inkomstenbelasting ! De belasting moeten komen uit heffingen op producten, waarmee de aarde belast wordt (de prijzen stijgen dan gemiddeld ± 20%). Een dergelijk systeem maakt de mensen vrij, ook voor de arbeidsmarkt. Geef die gedachte eens de ruimte !