Wie vertegenwoordigt de belangen van de platformwerker?

Als directeur van de Werkvereniging volg ik de discussie rondom de platformen al enige tijd met verbazing. Volgens de traditionele vakbonden proberen platformen die met zzp’ers werken, onder hun werkgeverslasten uit te komen door ze bij de werkenden zelf neer te leggen. De meerderheid van de platformwerkers wil volgens hen dan ook liever als uitzendkracht werken omdat ze dan meer zekerheden hebben. FNV en CNV proberen de platformen dan ook via een gang naar de rechter te dwingen om in traditionele werkgevers of uitzendbureau’s te veranderen. 

De platformen zeggen op hun beurt dat de platform-werkers juist liever zzp’er blijven omdat ze hun flexibiliteit willen behouden. Een aantal platformen heeft onlangs gezamenlijk in kaart laten brengen wat hun werkers willen. Omdat de opdracht vanuit de platformen zelf kwam, werd de uitkomst van het onderzoek met de nodige scepsis bekeken. Als de slager die zijn eigen vlees keurt. Toch waren de resultaten uit dit onderzoek consistent met de resultaten uit eerdere onafhankelijke onderzoeken. 

Flexibiliteit en zekerheid

Uit het onderzoek blijkt dat de meerderheid van platform werkers hun flexibiliteit wil behouden. Ze willen wel meer zekerheid maar liever niet ten koste van hun flexibiliteit. Vooral dit laatste herken ik. Zelf ben ik ooit zzp’er geworden omdat de enige zekerheid die ik in mijn loopbaan bemachtigde, onzekerheid was. Na eindeloos veel tijdelijke contracten, meer gat dan pensioen en altijd in afwachting zijn of ik mocht blijven of weer nieuw werk kon gaan zoeken, besloot ik voor de vrijheid van het ondernemerschap te gaan. Geen  baas meer die bepaalde waar en wanneer ik mijn werk uitvoerde. Ik vind het heerlijk en wil nu nooit meer terug. 

Ook mijn schoolgaande dochter heeft zich onlangs bij de Kamer van Koophandel ingeschreven en fietst sindsdien met groot genoegen voor een platform. Omdat ze ernstige rugklachten heeft, meldde zij zich bij haar eerdere werkgevers vaak op het laatste moment ziek, tot hun grote ergernis en die van haar collega’s. Daarom besloot ze, net als haar vriendje, als zzp’er voor een platform te gaan fietsen. Als ze zich goed voelt zet ze het schuifje op haar app aan en kiest ze de klussen die haar bevallen. Krijgt ze last van haar rug dan zet ze het schuifje weer uit. Niemand die daar last van heeft en zij verdient weer haar eigen geld. Als haar vrienden iets leuks gaan doen, dan kan ze er gewoon voor kiezen om wat later te gaan werken. Je zou haar moeten zien glunderen als ze maandag op het knopje ‘uitbetalen’ drukt en het geld direct op haar bankrekening ziet verschijnen. En ook in mijn broodfonds – een schenkkring bij arbeidsongeschiktheid van max twee jaar van zelfstandigen – zitten meerdere mensen die volgens hun eerdere werkgever arbeidsongeschikt zouden zijn maar die als zelfstandige toch prima in staat blijken om hun eigen boterham te verdienen. 

Zelf zie ik de groep mensen die niet langer in dienst wil bij een werkgever of uitzendbureau, al jaren groeien. Niet omdat ze asociaal zijn, minder belasting willen betalen of omdat ze geen behoefte aan zekerheid hebben. Ze willen alleen niet (langer) in het ‘9-5 op kantoor’-hokje passen. Er zijn ook mensen die niet de ‘juiste’ achternaam, afkomst of seksuele geaardheid hebben. En steeds vaker mensen die niet meer mee willen of kunnen draaien in de tredmolen van de traditionele werkgevers. Zij willen niet langer onder het juk van een werkgever en diens hiërarchiehiërarchie en bureaucratie gebukt gaan. Met de komst van platformen is het voor veel van deze mensen makkelijker geworden om toch genoeg werk te vinden om een inkomen te verwerven. Bovendien is er met de komst van platformen veel zwartwerkzwartwerk wit geworden, wat de belastingdienst en dus de samenleving als geheel ten goede komt.

Emancipatie van de werkenden

Als ik bij de traditionele vakbond zou werken, dan had ik persoonlijkpersoonlijk de vlag uitgehangen en deze emancipatie van de ‘arbeider’ als ons success geclaimd. Platformen bieden kansen aan mensen om van waarde te kunnen zijn ook al hebben ze ‘een afstand’ tot de traditionele arbeidsmarkt. Juist nu de krapte op de arbeidsmarkt toeneemt, moeten we ieders kwaliteiten optimaal benutten. En hoe mooi zou het zijn als de platform economie zich dusdanig doorontwikkelt, dat je elke dag opnieuw kan beslissen wat je vandaag voor werk wilt doen. Mij lijkt dat persoonlijk een heerlijk vooruitzicht want dan kan ik al mijn talenten en kwaliteiten optimaal benutten.

Natuurlijk zijn er platformen die de randjes van het betamelijke opzoeken. Bij traditionele werkgevers is dat niet anders. Daarom is het vooral belangrijk om ervoor te zorgen dat een keuze voor een andere werkgever of voor meer flexibiliteit niet langer gelijk staat aan het loslaten van solidariteit, inkomenszekerheid bij ziekte en een oude dag. Hoe mooi zou het zijn als iedereen die werkt gewoon zekerheden opbouwt die aan het werk en de werkenden gekoppeld zijn, ongeacht de contractvorm. Op deze manier kunnen de platform-werkers naar hartelust voor verschillende platformen tegelijk werken. Mensen die ongelukkig zijn in hun baan en graag nieuwe uitdagingen willen aangaan, die geen vaste baan materiaal zijn, gewoon kunnen werken hoe ze willen, zonder dat dit gevolgen heeft voor hun sociale zekerheid.

Vrije werkers of liever uitzenkracht?

Volgens FNV en CNV hebben platform werkers die zekerheden als ze voor een uitzendbureau werken. Volgens Martijn Arets, onafhankelijk platform expert, klinkt dat wel mooi op papier maar valt het in de praktijk behoorlijk tegen.

“Een van de grootste verschillen tussen freelance- en uitzendplatformen betreffen verzekeringen en sociale zekerheden voor werkenden. Werkenden bij een uitzendplatform zijn in dienst van het platform en hebben daarbij, op basis van hun cao, recht op bepaalde verzekeringen en vergoedingen voor arbeidsongeschiktheid, ziekteverlof, vakantiegeld, WW en ouderschapsverlof. Voor freelance platformen geldt deze verplichting niet: de werkenden dienen dit zelf te organiseren. Dit wil echter niet zeggen dat werkenden via uitzendplatformen vanzelfsprekend beter af zijn dan werkenden via freelance platformen. Het dienstverband van uitzendkrachten wordt bij ziekte direct beëindigd en werkenden via een uitzendconstructie bouwen in de eerste 78 weken, afhankelijk van of er wel of niet met een uitzendbeding wordt gewerkt, geen garantie op werk op. Je zou kunnen zeggen dat het begrip ‘zekerheid’ voor uitzendkrachten die dagklussen uitvoeren minder rooskleurig is dan je zou mogen verwachten. Dat geldt ook voor andere discussiepunten zoals pensioen en het betalen van belasting en sociale premies. Zo bouw je in lijn met de uitzend-cao pas pensioen op na 26 weken werken via eenzelfde werkgever en zullen degenen die sporadisch via klusplatformen werken ook in dienstverband weinig belasting betalen.”

Zoveel zekerheden bouw je als uitzendkracht in de klus-economie dus niet op, terwijl het je wel dwingt om op bepaalde momenten beschikbaar te zijn. Is dat dan wel wat de meeste platform werkers willen? 

Geef Modern Werkenden een onafhankelijke stem

Het is mij al langer opgevallen dat de traditionele arbeidsmarkt partijen veel over Modern Werkenden beweren maar opvallend slecht naar ze luisteren. Daarom heb ik samen met andere modern werkenden in 2017 de Werkvereniging opgericht. De Werkvereniging heeft het tot haar missie gemaakt om alle werkenden een onafhankelijke stem te geven. Zeker de werkenden die zich niet in de traditionele hokjes van werkgevers en werknemers herkennen. Wij brengen via Jouw Stem dan ook al jaren in kaart wat Modern Werkenden zelf willen.

Ik begrijp, zeker als directeur van de Werkvereniging, dan ook niet waarom de overheid niet ingrijpt door onafhankelijk te laten onderzoeken wat de werkenden en speciaal de platform werkers zelf willen, en door wie zij zich het beste vertegenwoordigd voelen. 

Nu bepaalt de rechter

Nu laten ze het over aan de rechter. Ook tot frustratie van CNV. 

“Platformwerk hoort tot de nieuwe economie. Hoe we daar mee omgaan, is nog niet verankerd in wet- en regelgeving. Wij vinden dit onacceptabel. En strijden voor fatsoenlijk werk met eerlijk loon. Maar ook de nodige bescherming tegen ziekte of arbeidsongeschiktheid en pensioenopbouw. Ook voor platformwerkers. In onze ogen toch echt uitzendkrachten, geen zelfstandigen. Tijd voor verandering. Het CNV voert, samen met FNV, sinds juli 2020 gesprekken met het techbedrijf (red: Temper). Zonder resultaat. Daarom zetten wij de stap naar de rechter. En brachten in oktober 2020 een dagvaarding uit tegen het online platform, dat in verschillende sectoren flexwerkers inzet. We maken een statement. En dwingen een rechterlijke uitspraak af, zodat de Nederlandse wet- en regelgeving wordt aangepast. Want wat ons betreft is een platformwerker geen zzp’er, maar een uitzendkracht. Met dezelfde rechten. Dus recht op eerlijk loon, doorbetaling bij ziekte, dekking bij arbeidsongeschiktheid en pensioenafdracht.” bron: https://www.cnv.nl/dossiers/temper-rechtzaak/ 

Temper, waartegen de rechtszaak loopt, vindt op haar beurt dat de vakbonden CNV en FNV helemaal niet representatief zijn voor platformwerkers. 

“Ze hebben nauwelijks leden bij deze groep en zijn alleen maar bezig met hun eigen institutionele belangen.”

Bovendien gaat het volgens Temper om een heterogene groep, van studenten die een paar keer een klus doen tot professionele horeca-ondernemers die af en toe een opdracht aannemen. Die zouden er fors op achteruitgaan als de bonden hun zin krijgen en iedereen achteraf tot uitzendkracht wordt bestempeld.

“Veel jonge mensen hebben een hele andere visie op werk dan de traditionele vakbonden. Het zelf kunnen kiezen van opdrachten past goed bij hoe voornamelijk jonge mensen hun werk- en privéleven willen inrichten. We zien dat ook beleidsmakers zich hiervan bewust zijn en rekenen erop dat hun stem ook in deze kwestie wordt gehoord.”

Temper ziet de platform werkers dan ook liever vertegenwoordigd door Stichting FreeFlex, die opkomt voor platform werkers. Temper doneerde daarom geld aan de stichting. Volgens FNV-bestuurslid Zakaria Boufangacha is FreeFlex daarmee een ‘nepbond’. En van de rechter krijgt hij gelijk. In een aparte uitspraak stelt de rechtbank dat de Stichting FreeFlex niet representatief (te weinig leden) en niet onafhankelijk is (donatie van platform) en daarom geen boodschap heeft aan de inbreng van FreeFlex. Dankzij de procedurele doorbraak kan de eigenlijke rechtszaak, die draait om de vraag of via Temper werkende zelfstandigen niet als uitzendkrachten moeten worden beschouwd, nu doorgaan.

Is het belang van de vakbond ook het belang van de platform werker?

Is werken via een cao werkelijk een verbetering voor de arbeidsomstandigheden van de werkenden zelf? Of hebben de bonden daar vooral zelf baat bij omdat iedere werkende die onder een cao valt, de bonden zo’n 25 euro oplevert? Het spreekwoordelijke vakbondstientje. Met nieuwe belangenpartijen die zonder of met eigen cao’s werken neemt hun invloed snel verder af.

Wie heeft er gelijk? Wie vertegenwoordigt werkelijk de belangen van de paltformwerkers? En misschien nog belangrijker; waarom zouden flexibiliteit en zekerheid niet samengaan zonder dat een platform in een traditionele werkgever hoeft te veranderen?

Op dit moment zijn er zo’n 3 miljoen Modern Werkenden en ik voorzie dat dit er de komende jaren alleen maar meer zullen worden. Het is dan ook het doel van de Werkvereniging om ervoor te zorgen dat alle werkenden zich verzekerd weten van een basis aan zekerheden die meebewegen met hun leven, hun werk en de keuzes die zij daarin maken. Daarom zijn wij in gesprek met een aantal platformen om te kijken hoe wij hun werkers een onafhankelijke stem kunnen geven zodat we ons zo goed mogelijk in kunnen zetten voor deze Modern Werkenden.

Flexibiliteit en zekerheid, het kan al!

De opbouw van zekerheden kan bijvoorbeeld prima aan de werkenden zelf gekoppeld worden in plaats van aan de contractvorm. Wanneer de platformen de werkers iets meer betalen en zorgen dat dit extra geld ook daadwerkelijk opzij gezet wordt voor de opbouw van hun sociale zekerheden, dan behouden zowel de platformen als de platform-werkers hun flexibiliteit en bouwen de werkenden toch aan hun sociale zekerheid. Hier is al een handige oplossing voor ontwikkeld door Acture. Solidair, nu toepasbaar, internationaal en praktisch, zowel voor platform werkers als voor andere zelfstandig ondernemers. Nee, wij hebben geen aandelen in Acture, zij wel in ons omdat ze geloven in het mogelijk maken van mijn…onze droom. 

Zoals je misschien al vermoedde, denk ik beter te weten wat platform werkers willen, want wij vragen Modern Werkenden al ruim drie jaar waar ze behoefte aan hebben. Ik heb veel vertrouwen in de rechtspraak. En toch, als het argument, het aantal leden van de traditionele bonden is, die al 100 jaar bestaan en geld van de werkgevers aannemen – dit doen FNV en CNV ook – dan wijs ik de rechter er graag op dat mensen nauwelijks nog lid worden van een vakbond (zelfs van onze ‘bond’). We hebben een nieuwe visie nodig op wat vertegenwoordiging vraagt. Dat begint bij de vraag wat de werkenden zelf het liefste willen en welke oplossing werkelijk sociale zekerheid, solidariteit en flexibiliteit biedt. Ook al kent de rechter ze misschien nog niet, de mogelijkheden en oplossingen bestaan al.