In een voor ons ingesproken boodschap zette trendstrateeg Richard Lamb zijn visie op de moderne arbeidsmarkt uiteen. Hieronder lees je de uitgeschreven versie. Richard constateert dat vakbonden en werkgevers zich in bochten wringen om mensen in oude hokjes terug te duwen omdat dit makkelijker en winstgevender voor ze is. Toch waarschuwt hij hen dat ze op een gegeven moment echt met hun tijd mee moeten gaan omdat “de zwerm” een feit is. De eigenwijze zelfstandigen, die als kikkers in een kruiwagen alle kanten op springen, zijn er en beter houden ze daar rekening mee.
Op de Moderne arbeidsmarkt werken steeds minder mensen een leven lang bij zelfde baas. Dat is al een paar jaar gaande. Toch zie je dat vakbonden zich in allerlei bochten wringen om te kijken hoe ze vat op de arbeidsmarkt kunnen houden door mensen te groeperen. Sommige werkgevers vinden dat ook wel prettig om cao’s voor bepaalde sectoren af te kunnen te sluiten. De werkelijkheid is echter weerbarstiger. Zo zie je dat, met name de hoger opgeleide professionals die vaak als zzpers of in kleine bedrijfjes actief zijn – en die een cruciale rol in economie zijn gaan spelen – over het algemeen lekker eigenwijs zijn. Ze springen als kikkers in kruiwagen alle kanten op en zijn hun eigen ding gaan doen. Deze professionals staan ook veel meer open voor andere betaalvormen zoals bartering en wederkerigheid. Je ziet dan ook dat daar meer draagvlak voor gekomen is.
Ik weet niet of je deze ontwikkeling nog moet blijven koppelen aan de naam deeleconomie omdat die term wat mij betreft onterecht is gekaapt door bedrijven als Uber. Bedrijven waarbij er eigenlijk geen spraken is van een echte deeleconomie maar meer van soort shadow banking waarbij de grote multinationals toch nog de dienst uitmaken door de mensen die het werk echt uitvoeren, uit te knijpen. Dit zijn natuurlijk kwalijke praktijken. Waar het veel meer naar toe zal gaan is naar echte zelforganiserende decentrale netwerken, waarbij echt op basis van gelijkwaardigheid samengewerkt wordt en waar er dus geen centrale rol voor een organisatie is weggelegd die de boel dan toch weer financieel in de tang gaan krijgen. Dan ben je weer terug bij af, bij het oude economische denken en dat is nou net niet het idee voor de arbeidsmarkt.
De oplossing bestaat met name uit bewustwording door te laten zien dat het principe van zelforganiserende decentrale netwerken echt kan werken. Dat loopt uiteen van bijvoorbeeld een broodfonds, tot en met mensen die samen een energie corporatie opzetten met zonnepanelen. Maar dat geld zeker ook voor de arbeidssfeer. Het is belangrijk dat mensen snappen hoe je op een goede manier kunt samen werken. Zolang iedereen gezond en vrolijk is zie je dat dat ook echt goed werkt bij bedrijven. Er kan wel spanning optreden als iemand ziek wordt bij zo’n samenwerkingseenheid waarbij iedereen echt zelfstandig werkt.
Wat je ook ziet is dat verzekeraars en financiële instellingen, als de dood zijn voor de ontwikkeling waarbij de nadruk veel meer komt te liggen op een zwerm werkenden dan op de grote bedrijven waarmee ze makkelijk afspraken kunnen maken. Dat is natuurlijk veel minder bewerkelijk. Als ze met iedereen uit die zwerm apart afspraken moeten gaan maken dan zal de winstmarge bij een bank of een verzekeraar natuurlijk veel lager liggen. Maar die kant gaat het wel op. Dus daar kunnen ze maar beter rekening mee houden.
De belangrijkste belemmeringen voor de modern arbeidsmarkt is de overgangsperiode waarbij het oude en het nieuwe denken dwars door elkaar heen lopen. Dus als bijvoorbeeld de oude wereld zoals de Kamer van Koophandel (KvK) met het Ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid spreekt, terwijl de ondernemer niet het gevoel heeft dat de kamer van koophandel hun belangen nog voor ogen heeft omdat zij veel meer met hun oude rol bezig zijn zoals het beschikbaar te stellen en verkopen van hun data om zichzelf in stand te houden. Al is het wel begrijpelijk dat de KvK zichzelf in stand wil houden, toch rijst de vraag of de klant/ondernemer hier op deze manier ook bij gebaat is. En dat is nu dus niet het geval. Daar moeten dan ook belemmeringen worden weggenomen door alternatieven te beiden of af te dwingen. Nu is het in Nederland verplicht om je in te schrijven bij de kamer van koophandel terwijl dit in andere landen al is afgeschaft omdat men de toegevoegde waarde hier niet meer van zag. Hierdoor is de KvK de dienstverlening in die landen gaan aanpassen en geven ze nu adviezen en doen onderzoeken waarvan de ondernemers ook echt de toegevoegde waarde in de markt van zien waar ze dan ook echt voor willen betalen.
Kortom bij het wegnemen van belemmeringen moet iedereen zich de komende tijd afvragen wat hun toegevoegde waarde in het geheel is. Het antwoord mag dan niet zijn omdat we al zoveel jaar bestaan, mag ik blijven bestaan. Denk dan bijvoorbeeld aan de publiek omroep waarbij de medewerkers met een vast contract onlangs zeiden: we werken hier met zoveel mensen en die moeten wel aan het werk blijven. Dat is niet het hoofddoel van de publieke omroep en het mag geen reden zijn om iets in stand te houden. Natuurlijk is het heel vernevelend als de werkgelegenheid afneemt, maar iedereen die een beetje nadenkt ziet dat de media aan het veranderen is en dus zal je daar toch in mee moeten gaan, ook als werknemer.
Voor de ondernemer op de moderne arbeidsmarkt is het van belang om spreiding in je opdrachtgevers te hebben. Heb je moderne en minder moderne opdrachtgevers? Je ziet soms ook dat de moderne arbeidsmarkt kan bestaan bij de gratie van de oude manier van denken. Je werkt bijvoorbeeld voor een grote organisatie waar mensen in loondienst zijn. Jij als ZZPer kan dan ook voor die werkgever aan het werk zijn omdat het primaire bedrijfsproces door de mensen in loondienst wordt gedaan. Hierdoor kan jij dan de krenten uit de pap halen door de meer vooruitstrevende zaken zoals new development te doen waarbij je de weg voor de mensen die in loondienst zijn aan het plaveien bent.
Werkgevers en brancheverenigingen hebben natuurlijk moeite met de moderne arbeidsmarktverhoudingen. Maar die moeten zich een beetje aanpassen. En je ziet dat dit prima kan. Je hebt bijvoorbeeld het afgelopen jaar de AVG, de vernieuwde privacy wetgeving, gehad. Iedereen schreeuwde moord en brand omdat bedrijven kopje onder zou laten gaan. Maar toen men zich er een beetje in verdiept had bleek het best te doen. Je wordt er in eerste instantie misschien niet blij van maar zelfs bij zo’n AVG zie je dat er ook bedrijven zoals Seats2Meetzijn die, toen het eenmaal wettelijk moest, nog een slagje verder zijn gegaan door er iets innovatiefs van te maken zodat iedereen die bij het systeem is aangesloten en om S2M heen beweegt er meer aan heeft dan voorheen. Je ziet dan dat zo’n wetswijziging juist tot meer innovatie en veranderingen heeft geleid. Ik vind het belangrijk dat met name werkgevers maar ook brancheverenigingen zich realiseren dat ze zich een tijdje vast kunnen houden aan het oude denken maar niet voor lang natuurlijk. Op een gegeven moment zullen ze toch mee moeten!
Auteur: Richard Lamb is TrendStrateeg, TrendWatcher.com
Tip: Richard en Lieke Lamb zullen aanwezig zijn tijdens het Festival voor Modern Werkenden en hier een uitzending opnemen. Kom ook!