Prinsjesdag 2022. Een dag waarin verschillende thema’s, logischerwijs, dominant waren: de oorlog in Europa, de stijgende inflatie, het wankelende vertrouwen in het kabinet en uiteraard de stijgende energieprijzen. In deze onzekere tijden zijn dit belangrijke thema’s die direct invloed hebben op de inwoners van Nederland en de arbeidsmarkt waarin ze zich bevinden. Iets waar we uiteraard mee moeten werken. Maar kijk je vanuit een ondernemersblik naar de Troonrede, dan kun je niet anders dan denken: Hey, en wij dan?
We kunnen wel een frisse blik gebruiken naar aanleiding van deze derde dinsdag in september. Daarom spreken we met Roos Wouters, oprichter & aanjager van de Werkvereniging, en Kim Trotz, oprichter van het freelance platform Qommunity en voor de gelegenheid Freelance Minister van Netwerk. Wat viel hen op?
“Dat de overheid blijft focussen op het vaste contract als de norm, terwijl er een groeiende groep modern werkenden is”, trapt Roos af. En dat maakt haar bedroeft. “Ze hebben duidelijk geen idee wat er nodig is om onzekerheid op de arbeidsmarkt fundamenteel aan te pakken. Als de coronacrisis iets heeft aangetoond dan is het wel dat de ‘vaste’ baan helemaal niet bestaat. Er waren Miljarden NOW steun nodig om ervoor te zorgen dat werkgevers hun werknemers niet massaal hebben ontslagen. Als de ‘vaste baan’ ergens voor zorgt dan is dat wel dat mensen zich juist heel afhankelijk van die ene werkgever voelen. Dit terwijl mensen, zeker op deze krappe arbeidsmarkt makkelijk van baan of werkvorm kunnen en willen wisselen.”
“Het is een soort gouden kooi voor werknemers met een vast contract”, vult Kim aan. “Alle werkenden hebben behoefte aan een stabiel inkomen, vangnet, autonomie en goede werk-privé balans. Door het verschil tussen freelancer en werknemer zo groot te maken, is het voor veel werknemers een te risicovolle stap om hun vaste arbeidscontract in te leveren.”
Schieten met een kanon op een muis
We zien een wereld die steeds flexibeler wordt en waarin vaker gekozen wordt om voor jezelf te beginnen. “Dit zien we binnen Qommunity van dichtbij,” zegt Kim, “en de reden is vaak om meer (social) impact te maken en de privé-werk balans goed te houden. We leven in een wereld waarin vrijheid belangrijker is dan de nieuwe ceo te worden van een bedrijf.”
Hoe rijmen we deze trend vervolgens met het versoberen van fiscale voordelen voor ondernemers, zoals het versneld verlagen van de zelfstandigenaftrek? Roos: “Uit dit soort maatregelen merk je dat politiek Den Haag weinig van de zelfstandig ondernemers weet. Ze denken hiermee bij te dragen aan een gelijker speelveld. Als werkgevers met zzp’ers werken in plaats van werknemers, kan dat goedkoper, omdat ze geen sociale premies voor hen afdragen. Dit wil het kabinet tegengaan. Wat ze niet inzien is dat er van de 1,178.000 zzp’ers maar 537,000 voor een werkgever werken en daarvan hebben maar 241.000 weinig opdrachtgevers per jaar. Dit terwijl de zelfstandigenaftrek voor alle zzp’ers geldt. Met deze maatregel schiet je dus met een kanon op een muis. De muis wordt misschien geraakt maar alle anderen daaromheen ook.”
“Het voelt alsof flexibel werken wordt tegengewerkt”, vult Kim aan. “Zelfs in financieel moeilijke tijden waarin hogere prijzen niet altijd gecomenseerd kunnen worden met een hoger uurtarief. De zelfstandigenaftrek zou juist een vertraagde afbouw moeten hebben, en niet versneld.”
(Het gebrek aan) fiscale voordelen voor ondernemers
Met het versoberen van voordelen voor ondernemers, versober je ook de stimulans om te gaan ondernemen. Zeker als je behoefte hebt aan bestaanszekerheid. En wie heeft dat nu niet? Het gaat er niet om dat ondernemers zich zo min mogelijk willen verzekeren, zoals de overheid aanneemt en een verplichte AOW is niet de enige weg naar Rome. “Het kabinet zou flexibel werken meer kunnen supporten door bijvoorbeeld met betaalbare collectieve verzekeringen te werken die aan de persoon verbonden zijn en niet aan het bedrijf waarvoor je werkt”, zegt Kim. “Of sluit je aan bij een sociaal vangnet, zoals ons team en netwerk van The Freelance Qommunity. Iedereen helpt elkaar verder.”
Net als de opkomst van flexibele manieren van werken, zouden er ook flexibele manieren van bestaanszekerheidsopbouw moeten zijn. Roos: “Dat doe je dan ook veel beter door de opbouw van sociale zekerheden aan de werkenden zelf te koppelen in plaats van aan de werkgever en de contractvorm, dan worden mensen weer wendbaar en weerbaar en juist daar hebben steeds meer mensen behoefte aan. Ons Burgerservicemodel (BSM) biedt de uitkomst.”
Nieuw werken, nieuwe oplossingen
Wat is er dan wél nodig voor een arbeidsmarkt die voor iedereen werkt? “Ze zouden er goed aan doen om in elk kabinet een minister van Freelance Zaken en minister van Diversity, Equality & Inclusion (DEI) te plaatsen”, vindt Kim. “Deze kan op zoek gaan naar andere, meer open, vormen van samenwerken.”
Roos haakt daar op in met een iets andere aanpak: “Ik zou deze suggestie graag willen veranderen naar een soortgelijke functie binnen de SER, zodat er naast vertegenwoordigers van de belangen van werkgevers en werknemers ook een plaats is de belangen van Freelance Zaken Diversity, Equality & Inclusion (DEI). Mijn ervaring leert dat de SER vaak veel meer invloed heeft op het kabinetsbeleid dan een minister.”
Als Roos en Kim zelf beleid mochten maken, zouden ze het wel weten. Roos, die zich al 15 jaar inzet voor een eerlijkere arbeidsmarkt, zou duidelijk maken dat flexwerken ook met zekerheid kan. “Maar als de overheid daar niets mee doet, dan zorgen we zelf voor alternatieve oplossingen om werk en zekerheid te bieden. Daarom leveren we nu bijvoorbeeld een bijdrage aan het initiatief van Edward Belgraver die een coöperatie aan het oprichten is waarbij je inkomenszekerheid in plaats van baanzekerheid krijgt.
Kim zou graag zien dat de volgende generatie gestimuleerd wordt om te verbinden, zodat er minder in hokjes gedacht wordt. Bijvoorbeeld door het vak Maatschappijleer aan te scherpen. “Als er vroeg genoeg al aandacht is voor onderwerpen zoals inclusief met elkaar samenwerken, dan kunnen we in een vroeg stadium mensen nog beter met elkaar verbinden. Hoe mooi zou dat zijn?”
Beeld: © Ministerie van Financiën, Martijn Beekman