Werkgevers en werknemers bepalen hoe zp’ers mogen werken?!

Als Werkvereniging zijn wij van mening dat we met deze aanpassing van de wet DBA vooral de gevolgen proberen aan te pakken, waardoor de oorzaak niet aangepakt wordt. Mensen die voor zichzelf beginnen en daar bepaalde redenen voor hebben die niet direct voortkomen uit de behoefte een ‘echte’ ondernemer te worden (lees: de behoefte om voor eigen rekening en risico te werken), ga je niet helpen door ze in dienst terug te duwen als er niets aan de oorzaak gedaan wordt (denk aan het gebrek aan regie/autonomie in dienst). Wij noemen deze mensen vaak hiërarchische vluchtelingen. Zij zullen eerder andere manieren (werkvormen) gaan zoeken dan dat ze terug in dienst zullen gaan. Ook zullen er de sector verlaten, zo geven deze zelfstandigen in verschillende onderzoeken aan. De gevolgen voor de sectoren waar nu al een groot personeelstekort is, mogen niet onderschat worden. Vandaar de vraag (1): weten de leden van het kabinet dat zij met deze maatregelen riskeren om hiërarchische vluchtelingen te verjagen uit maatschappelijk belangrijke sectoren zoals zorg, bouw en techniek? 

Uit TNO onderzoek blijkt dat 90% van de ondervraagden, als ze mogen kiezen tussen werken vanuit een vast dienstverband of als zzp’er, alsnog voor het zzp’schap kiezen. Daarmee val je dus 90% van de zelfstandigen lastig met een oplossing voor 10%. Beter lijkt het ons om een oplossing voor die 10% te zoeken zonder dat dit gevolgen heeft voor de 90% blije zelfstandigen.  

Zo’n betere oplossing hoeven we niet helemaal zelf te bedenken. De Belgen laten ons zien dat het kan. En hoe het kan. Als we vergelijkbare – wellicht zelfs nog betere – regels neerleggen kunnen de 10% zelfstandigen die liever in dienst willen concrete stappen ondernemen. En kunnen de 90% blije zelfstandigen naar wederzijdse tevredenheid van henzelf en opdrachtgevers werken zoals ze dat zelf willen. De voortgangsbrief wijdt veel tekst aan hoe de Belgen omgaan met de wil van de werkenden zelf. Toch lezen we in de brief nergens een overtuigend verhaal over wat maakt dat we in Nederland niks met de wil van werkenden zouden moeten willen. Vandaar de vraag (2): kun je alsjeblieft nog eens op een begrijpelijke manier toelichten waarom SZW en het kabinet zich – anders dan hun Belgische collega’s – niks willen aantrekken van wat werkenden zelf willen? We verwachten hierbij een relaas ten aanzien van het wettelijke kader van de Belgen. Dus niet een relaas over hoe we in het verleden in Nederland n.a.v. Groen-Schoevers met de wil van werkenden om zijn gegaan. Dat zijn volgens de juristen onder onze deelnemers immers twee verschillende zaken.  

Verder zullen de indicaties zoals die nu worden voorgesteld, zeer grote gevolgen hebben voor mensen in de horeca, de sport- en de cultuursector. Als geluidstechnicus, podiumbouwer, muzikant, bedienend personeel, fitness professional, de gymleraar op een basisschool is er vaak bij een werkgever niet genoeg werk om een volwaardig inkomen op te bouwen. Hierdoor werken ze vaak voor verschillende opdrachtgevers tegelijk. Daarvoor is een dienstverband geen oplossing terwijl zij wel zij aan zij werk doen, met de systemen van de opdrachtgever werken en hun kleding met logo dragen. Denk hierbij aan de hot yoga leraren die maar een paar lessen per week les geven voor bijvoorbeeld MovementYoga met de kleding en dus het logo van MovementYoga. Diezelfde leraren werken daarnaast vaak ook voor andere sportscholen. MovementYoga kan deze mensen simpelweg niet genoeg les laten geven om een volwaardig inkomen bij elkaar te krijgen maar er is genoeg werk in Amsterdam om dat wel als zzp’ers (al dan niet via verloning) te kunnen. Volgens de voorgestelde indicaties zou MovementYoga ze in dienst moeten nemen maar dat levert de leraar onvoldoende inkomen op. Zij zullen vooral last hebben van deze wetgeving om een duurzame carrière op te bouwen in de sector waar zij voor opgeleid zijn. Deze mensen zullen er meer aan hebben als ze voor verschillende opdrachtgevers kunnen werken op zzp basis via een ‘platform’, via verloning of vanuit een coöperatie mits er (via collectieve onderhandelingen) voor wordt gezorgd dat ze bepaalde verzekeringen en voorzieningen af kunnen sluiten die met de werkenden meebewegen. Daarom zou de Werkvereniging graag collectieve onderhandelingen willen voeren namens dit soort werkenden om ervoor te zorgen dat ze goed (genoeg) betaald worden, voor verschillende opdracht/werkgevers kunnen werken terwijl ze collectief bijdragen aan verzekeringen en voorzieningen die met hun meebewegen. Hetgeen nu niet mag omdat wij geen traditionele werkgevers of werknemers vereniging zijn?! Vandaar de vraag \ het verzoek (3): Wat stelt SZW en het kabinet voor om ervoor te zorgen dat deze mensen voldoende inkomen vergaren.  

Wij weten dat jullie graag hebben dat mensen in loondienst gaan en voor sommigen (en zeker voor de belastingdienst) is dat ook makkelijker, beter en verstandiger. Toch denken wij dat de voorgestelde indicaties op deze manier nog steeds voor te weinig duidelijkheid zorgen. Vandaar de vraag (4): de voortgangsbrief spreekt wel de verwachting en overtuiging uit dat de maatregelen zelfstandigen meer helderheid zullen bezorgen over hun arbeidsrelatie, maar via welk mechanisme gaat dat dan precies gebeuren? Dat staat niet in de brief. En diverse reacties op de brief bevatten de verwachting dat de maatregelen niet meer maar juist nog minder helderheid zullen bezorgen.  

Wij denken ook dat het lot van ‘werken met of als zelfstandige’ nu te veel bij de opdracht/werkgever wordt gelegd. Deze heeft andere belangen en het is ook moeilijk aan te geven als opdrachtnemer dat je liever in dienst zou willen. Daarom missen wij de mogelijkheid voor de zelfstandigen om zelf aan te geven hoe ze het liefste willen werken: voor eigen rekening en risico, in loondienst of via een verloning constructie die als fiscaal werkgever fungeert en zorgdraagt voor je verzekeringen ed. Dan kan je daar ook indicaties voor opstellen waaronder je voor een van die drie opties kan kiezen, zoals een aov, een oudedagsvoorziening ed.   

Wat betreft criteria voor organisatorische inbedding, zoals het gebruik van een e-mailadres van de opdrachtgever: dat kan soms niet anders doordat de organisatie niet is ingericht op het werken met mensen buiten de organisatie. Voor sommige opdrachten moet je toegang hebben tot het Intranet of een Teams-omgeving en dat kan niet anders dan met een e-mailadres van die organisatie. Dus ook in dit geval wordt het probleem van de organisatie (niet ingericht op modern werken) op het bordje van de zzp’er gelegd. 

Verder vragen wij ons af wat de criteria voor gezagsverhouding en organisatorische inbedding betekenen voor mensen die tijdelijk vervangen worden, bijvoorbeeld tijdens een zwangerschapsverlof? Want dan werkt een zzp’er ergens tijdelijk, maar wel in een bepaalde gezagsverhouding en ook ingebed in de organisatie. Lijkt ons voor organisaties erg lastig als ze dit niet meer kunnen regelen! Of komen dan de bureaus weer om de hoek kijken die veel geld verdienen aan het ‘uitlenen’ van deze zzp’ers zonder dat de zzp’er hier zelf ook maar iets beter van wordt. Dat is vaak het geval bij overheid en gemeenten en verschaft wel duidelijkheid aan hen maar daardoor worden zelfstandigen vaak gedwongen om via zo’n bureau opdrachten te doen waardoor er geld aan de strijkstok blijft hangen zonder dat zij er zelf op vooruit gaan. Vandaar de vraag (6): is in de beleidsvoorbereiding tot nu toe overwogen dat de beoogde maatregelen dit soort onbedoelde en onwenselijke effecten kunnen gaan hebben?
 

Het stuk over rechtsvermoeden is zo juridisch dat wij daar moeite mee hebben. Als we het goed begrijpen kunnen zzp’ers die tegen een laag tarief werken een beroep doen op de rechter om te kijken of zij eigenlijk recht hebben op een dienstverband. Klopt dat? Dit terwijl onze rechters al om komen in het werk. Bovendien zou je dit kunnen ondervangen als je de werkenden zelf vraagt wat hij/zij wel en niet wil. Dan kan je meteen zien in welke sectoren en bij welke werkgevers echt iets aangepakt moet worden.  

Kortom: De werkvereniging denkt dat er onvoldoende helderheid en zekerheid wordt gecreëerd, er nog onvoldoende rekening wordt gehouden met werkenden die niet uitkomen met een loondienstverband die niet genoeg werk (inkomen) kunnen bieden, dat er te weinig aandacht is voor de hiërarchische vluchtelingen en de wens van de werkenden zelf.  

Dit zijn fundamentele bezwaren. Dermate fundamenteel, dat wij eerst helder willen krijgen hoe de plannen en uitgangspunten gaan verbeteren.