Josje Damsma, deelnemer aan de Werkvereniging en directeur van CrossOver, pleit ervoor om het hele systeem van opleiden, waarderen en belonen om te draaien: de mensen die het werk daadwerkelijk uitvoeren (de vakmensen) krijgen ook het meest (of in ieder geval gelijk) betaald en de meeste waardering en opleidingen. Het zijn immers de vakmensen zonder wie de organisaties en de samenleving niet kunnen voortbestaan. Zij zijn het die de waarde creëren.
Wat zou er gebeuren als alle managers, alle consultants en alle CEO’s een half jaar niet zouden werken? Stel je eens voor wat er verandert: de bedrijfskantines zijn leger, rapportages blijven ongeschreven en de mailboxen stromen minder snel vol. Natuurlijk zullen er ook zaken minder soepel lopen, maar een echte chaos zal het niet worden.
Stel je nu eens voor wat er gebeurt als alle monteurs, vuilnismannen en verpleegsters een half jaar niet werken? De elektriciteit valt uit en wordt niet meer gerepareerd, een groot lek in de waterleiding zorgt voor een overstroming in een woonwijk – niemand weet wat hij moet doen. Ondertussen drijven de vuilniszakken in het rond. De ziekenhuizen stromen vol met zieken van het vuile water, maar niemand die aan hun bed komt. Een waar schrikbeeld doemt op.
Het is helder: zonder de vakmensen zijn we nergens. Want CEO’s en hoge ambtenaren kunnen wel mooie plannen en berekeningen maken voor de energietransitie, maar wat als er geen monteurs zijn om de zonnepanelen en warmtepompen te installeren en de huizen te isoleren? Dan komt er van alle ambities aan de top heel weinig terecht. Met ons systeem van waardering van vakmensen is iets geks aan de hand: degenen die het meeste werk doen, krijgen niet de meeste waardering. Veel vakmensen hebben een MBO-vakopleiding gevolgd. We investeren minder in deze vakmensen, dan in mensen met een HBO of WO opleiding. Mensen met een HBO- of WO-opleiding krijgen van hun werkgever meer cursussen, ze krijgen meer betaald en vaak ook meer waardering dan mensen met een MBO-opleiding. Zou dit niet andersom moeten zijn? Wat als we het hele systeem van opleiden, waarderen en belonen om zouden draaien: de mensen die het werk daadwerkelijk uitvoeren (de vakmensen) krijgen ook het meest (of in ieder geval gelijk) betaald, de meeste waardering en opleidingen. Het zijn immers de vakmensen zonder wie de organisaties en de samenleving niet kunnen voortbestaan. Zij zijn het die de waarde creëren.
Wat houdt ons tegen om vakmanschap meer te waarderen? We hebben een cultuur waarin we van ‘hoger’ en ‘lager’ opgeleid spreken, dat helpt natuurlijk niet echt. Daarnaast is op dit moment het lager en voortgezet onderwijs vooral gericht op het reproduceren in plaats van het creëren. Terwijl vakmensen – meer dan managers – juist van het maken zijn. In plaats van een eindlijst met cijfers voor alleen toetsen, zou het mooi zijn om je opleiding af te sluiten met een overzicht van wat je hebt gemaakt of bijgedragen: bijvoorbeeld een mooi meubelstuk, elke week met een oudere eenzame dame koffie gedronken of een eigen onderneming opgericht. Op die manier maken we meteen de vaardigheden zichtbaar, in plaats van alleen kennis.
Een nieuw schoolsysteem en een cultuurverandering zijn niet 1-2-3- te realiseren. Bovendien krijgen leerkrachten dan nog meer taken op hun nu al overvolle bord. Wat we wel al morgen kunnen doen: onze vakmensen meer waarderen. CEO’s en HR- managers kunnen zorgen dat hun vakmensen alle aandacht voor opleidingen, waardering en beloningen krijgen. Wil je als manager zelf een opleiding gaan doen? Denk er even over na of je niet van plaats kunt wisselen met je medewerker. Draai de bonusstructuur eens om: niet de mensen in de top, maar in de uitvoering krijgen een flinke eindejaarsbonus. Geef de lekkerste lunch en kerstdiners aan de vuilnismannen in plaats van aan de managers. En voor iedereen een kleine simpele stap: als je langs een vuilnisman loopt, of een monteur thuis ontvangt: geef ‘m eens een compliment over zijn werk.
Auteur: Josje Damsma is directeur van CrossOver (verbindt en versterkt vakmensen)