Wat is jouw stelling betreft de toekomst van werk?
Om optimaal te kunnen functioneren op een arbeidsmarkt in beweging, is het noodzakelijk voor alle werkenden dat zij zich verzekerd weten van vrijheid & zekerheid. Daarvoor is een sociaal stelsel nodig waarin zekerheden gekoppeld worden aan mensen in plaats van aan hun formele relatie tot de arbeidsmarkt. Daar zet ik me als aanjager van de Werkvereniging actief voor in!
Wat zie jij als de belangrijkste en meest invloedrijke trend die de toekomst van werk vormgeeft?
De belangrijkste trend die de toekomst van de arbeidsmarkt nu vormgeeft is de trend om het vaste contract in ere te willen herstellen waardoor er geen oplossing wordt gezocht voor de toenemende behoefte aan flexibiliteit in combinatie met zekerheid. Mensen hebben behoefte aan een bepaalde mate van zekerheid zoveel is zeker en die ‘zekerheid’ is nu aan het vaste contract gekoppeld, denk aan inkomenszekerheid maar ook de zekerheid dat je een hypotheek kan krijgen. Het vaste contract werkt daarmee de behoefte om je vrij te bewegen op de arbeidsmarkt in beweging tegen hetgeen veel werkstress veroorzaakt met steeds vaker slechts de illusie van zekerheid omdat de gemiddelde levensduur van bedrijven van 40 naar 10 jaar is gedaald.
De industriële revolutie heeft plaatsgemaakt voor een technologische revolutie. Dat brengt verandering met zich mee. Waar die veranderingen toe zullen leiden weten we niet. Wel weten we dat de behoefte aan flexibiliteit en vrijheid enorm is gegroeid, ook omdat we werk en zorg massaal zijn gaan combineren. We willen, kunnen en moeten ons dan ook voortdurend aanpassen en hebben daardoor meer behoefte aan regie over ons werkleven. Tegelijkertijd zien we de trend dat de polderpartijen ondernemerschap terug proberen te dringen om zo het vaste contract als ideaal te herstellen. Dit heeft veel invloed op hoe werkenden op een arbeidsmarkt in beweging in kunnen spelen op veranderingen. Zo blijkt dat mensen met een vast contract de kans op burn-out het hoogst is doordat ze een gebrek aan autonomie ervaren. Daarmee spelen we dus niet in op de groeiende behoefte aan autonomie en zal het ziekteverzuim door werkstress alleen maar verder toenemen. Hierdoor raken we als land economisch achterop en als bevolking sociaal opgebrand en uitgeblust terwijl de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt juist vragen om wendbaarheid en veerkracht.
Wat is jouw ideaalbeeld wat betreft onze toekomst van werk?
Wanneer we ervoor zorgen dat alle werkenden zich verzekerd weten van flexibiliteit en zekerheid, zullen werkenden vanuit vertrouwen hun vrijheid durven pakken. Hierdoor zullen ze in staat zijn om al hun talenten in te kunnen zetten, zowel in hun werk als thuis. Omdat we niet weten wat de toekomst precies van ons zal vragen is het belangrijk dat we adaptief op veranderingen in kunnen spelen. Uit onderzoek blijkt dat mensen daar het beste toe in staat zijn als ze risico’s durven nemen omdat ze zich verzekerd weten van een vangnet dat ervoor zorgt dat ze niet al te hard zullen vallen als het mis gaat. Is dit vangnet echter te luxe en aan een werkgever gekoppeld dan gaan mensen deze werkgever en het bijbehorende vangnet ervaren als comfortabele hangmat of een gouden kooi die men niet graag verlaat. Hierdoor stimuleren we juist dat mensen weinig nieuwe dingen gaan proberen uit angst om deze comfortabele zekerheden te verliezen. Koppel je de zekerheden aan het individu in plaats van aan de werkgever of branche, dan kunnen mensen met vaste contracten weer mobieler worden zonder dat zij bang hoeven zijn om hun opgebouwde rechten te verliezen. Flexwerkers en zelfstandigen zonder personeel krijgen zodoende toegang tot basale collectieve zekerheden waardoor het collectiviteitsvoordeel voor iedereen weer wordt vergroot. En ondertussen verlost het werkgevers van de starre zorg-last die hen de flexibiliteit ontneemt. Op die manier staat niet de werkvorm maar het werk en de werkenden weer centraal.
En welke trend is het meest disruptief voor dat beeld?
Mensen combineren steeds vaker studie, banen, ondernemerschap, zorgtaken en vrijwilligerswerk – of wisselen die af. Daar speelt het huidige sociale zekerheidsstelsel nauwelijks op in. Sterker nog, de sociale partners en overheid proberen de oude werkvormen in ere te herstellen. Desondanks ontstaan er nieuwe werkvormen, nieuwe verzekeringsvormen, nieuwe samenwerkingsvormen waar de overheid geen antwoord op heeft en waarschijnlijk ook geen grip meer op krijgt omdat iedereen met een goed idee en een internetverbinding zelf alternatieve oplossingen kan creëren. Deze ontwikkeling is de laatste tijd in een versnelling geraakt en daarmee zijn de machtsverhoudingen aan het verschuiven. Daarom proberen de traditionele machthebbers deze ontwikkeling met man en macht tegen te houden door middel van nieuwe wet en regelgeving maar tot nu toe zonder het gewenste resultaat. De wetten en regels om deze nieuwe arbeidsvormen terug te draaien blijken slecht uitvoerbaar waardoor alleen de chaos en ergernis verder groeit. Ik vermoed dan ook dat deze modern werkenden zich gaan verzetten tegen de poging om ze in de klassieke hokjes terug te stoppen waardoor er een machtsverschuiving van een oude naar een nieuwe ‘polder’ zal voltrekken. En als dat gebeurd zijn wij er klaar voor.
Wat is de eerste stap om bij dat ideaalbeeld te komen?
Invoeren van het een sociaal zekerheidsstelsel dat aan de werkende gekoppeld is en niet aan de contractvorm. Koppel het opbouwen van opleidingsbudget en inkomen bij arbeidsongeschiktheid en ouderdom aan het individu zodat deze meebeweegt met de werkenden en niet langer is gekoppeld aan werkgever.
— Roos Wouters