Op weg naar Society 3.0

Opjutter Ronald van den Hoff, directeur van Seats2meet.com, schetst ons het einde van het traditioneel Westers kapitalisme. Onze honger naar absolute keuzevrijheid, ondersteund door technologie, stelt ons in staat om werk en zingeving zoveel mogelijk in eigen hand te houden en zelf te kiezen van welk netwerk we deel uit willen maken. Dit verklaart volgens Ronald dan ook de enorme groei van het aantal ZZP-ers. En ondanks het feit dat de bestuurlijke en politieke elite nog altijd zeer onwennig, soms zelfs vijandig, op ZZP-ers reageert, toch gaan ZZPers het verschil maken door met elkaar te bouwen aan een nieuw systeem van sociaaleconomische waarde creatie. Weg van het Westers kapitalisme, op weg naar Society30.

Wij zijn aangekomen in de nadagen van ons traditioneel Westers kapitalisme. Nog steeds proberen de gevestigde instituten hun burgers op te voeden om zich ‘verantwoordelijk te gedragen’, hetgeen er ongeveer op neerkomt dat je de verschillende onderdelen van je leven, zoals uitbetaling van je salaris, de financiering van je huis, het opbouwen van je pensioen, om maar een paar eenvoudige dingen te noemen, gaat uitbesteden aan (gevestigde) banken, pensioenfondsen en andere instituties. Of dat, wanneer je iets wilt leren, je naar school gaat. Als je hier eenmaal voor ‘gezwicht’ bent, wordt het leven ogenschijnlijk een stuk makkelijker. Met een opleiding en diploma, vast inkomen, een planmatige aflossing van je hypotheek en de zekerheid dat je niet aan de bedelstaf raakt wanneer je een bepaalde leeftijd zult bereiken, kun je, althans daar lijkt het op, rustig gaan ademhalen.

De vraag luidt natuurlijk: is dat ook werkelijk zo? Zegt het feit dat veel Nederlanders in officiële enquêtes hun leven een ruime voldoende geven iets over de daadwerkelijke zekerheid van hun bestaan en het geluk dat ze mogen ervaren? Of zegt het iets over hun vermogen hun ogen te sluiten voor de instabiliteit van ons economische stelsel? En voor de prijs die elders op de planeet voor hun rust, hun comfort, wordt betaald? Je hoeft immers niet heel diep in dossiers te duiken om te kunnen weten, dat de moraal van die zekerheid verschaffende banken en pensioenfondsen (wapenhandel, fossiele industrie) op zijn minst op gespannen voet staat met de toekomst van onze planeet. En dat de grootste industrie ter wereld, de “Lobby Industrie”, het keer op keer voor elkaar krijgt de bestuurlijk- en politieke elite te laten doen wat vooral goed is voor de (buitenlandse) aandeelhouder en vooral ‘niet-goed’ is voor het volk, waarbij de kloof tussen arbeid en kapitaal steeds groter wordt.

De samenwerking tussen mens en technologie gaat nog verder toenemen en zal de mens evolueren tot een soort, die zich richting ‘minder ego, meer software’ beweegt, hetgeen door onze elite hoofdschuddend wordt gadegeslagen. Puur vanuit de individuele mens bezien en zijn honger naar absolute keuzevrijheid, is dat begrijpelijk. Samenleven betekent immers ook solidariteit. Maar daar zijn op zijn minst twee vragen tegenover te stellen. Ten eerste: hoe vrij is het individu nu werkelijk in ons traditionele Westers democratisch kapitalisme. Is dat niet de schijnvrijheid om van vakje naar vakje heen en weer te worden geschoven? Ten tweede: hoe erg is de ontwikkeling van ‘minder ego, meer software’ als we kijken naar de werkelijke uitdagingen waar we als planeet voor staan, en dan met name naar het klimaatvraagstuk? Is het voor het dichterbij brengen van oplossingen op mondiale schaal niet een godsgeschenk wanneer mensen hun (emotionele) ego wat meer opzij zetten ten faveure van (rationele) technologie?

Anderzijds stelt diezelfde technologie de individuele mens in staat in verbinding te staan met mensen in de directe omgeving en zo kleinschalige netwerken bij gelegenheid te bouwen en te onderhouden. Netwerken van verbonden mensen, die overigens prima in staat zijn om bijvoorbeeld op ‘wijkniveau’ de zaak veilig te houden, spullen, slaapplaatsen, werkplekken en maaltijden te delen met elkaar of zelfs vervoer, collectieve verzekeringen, opleidingen of buurtzorg te organiseren. Kortom een pallet van lokale diensten en producten, die kunnen worden aangeboden tegen sociaal kapitaal of tegen betaling. Dat is geen toekomst, maar nu al realiteit. Wanneer die kleinschalige netwerken zich weer verbinden met andere, soortgelijke netwerken, wordt deze beweging opeens zichtbaar en ontstaat er een echte Interdependente Economie. Die dus klein begint, maar in verbondenheid zelfs een globale omvang kan krijgen, zeker als de restanten van ons huidige ‘bedrijfsleven’ ook mee gaan doen. Dat deze netwerken over een eigen geldstelsel beschikken en uitgaan van een ‘gedeeld eigenaarschap’ is voor mij een gegeven, maar wellicht momenteel in uitvoering nog een stap te ver.

De oriëntatie van deze Society30 burgers, zoals ik ze graag noem, is een andere: meer open, transparant en onbevooroordeeld. Authentiek, autonoom en van daaruit verbonden. Met oog voor het grotere geheel, handelend vanuit normen en waarden die uitstijgen boven individueel of nationaal belang. Ziehier de contouren van de ‘stille revolutie’ zoals die zich de afgelopen in de westerse wereld, en zeker ook in Nederland, aan het voltrekken is: een groeiend aantal mensen heeft geen zin meer om in te voegen op de gebaande paden. En wordt ZZP-er. Ik noem deze mensen trouwens liever ZP-ers: Zelfstandige Professionals.

Waar je zou denken dat deze ZP-ers – ondernemende mensen (niet iedere ZP-er is een ‘ondernemer’, maar is wel ‘ondernemend’) die bewust kiezen voor hun eigen talent en groei – vanwege hun mentale kracht en optimisme, omarmd zouden worden, zie je dat de bestuurlijke en politieke elite nog altijd zeer onwennig, soms zelfs vijandig, op ZP-ers reageert.

Het is bijna grappig, of misschien juist wel treurig, om te zien hoeveel vergaderuren en energie er in de gevestigde circuits wordt geïnvesteerd om ‘beleid’ te maken richting ZP-ers. Hoewel de bedoelingen in de meeste gevallen goed zullen zijn, valt het op dat er kennelijk iets met ZP-ers ‘moet’ gebeuren. Dat je werk en zingeving zoveel mogelijk in eigen hand wil houden en zelf wilt kiezen van welk netwerk je deel uit wilt maken, wordt gek genoeg niet aangemoedigd, maar zou een ‘probleem’ zijn. Dat komt omdat de ZP-ers niet passen in het bestaande systeem met de bestaande tussenwandjes. En dat er allerlei ‘beleid’ wordt gemaakt om ze linksom of rechtsom weer binnenboord te krijgen.

Wanneer gaan we inzien dat een bescheiden ZP-er met een zelf gecreëerde waarde binnen zijn of haar eigen netwerk – iemand die niet buitensporig veel verdient maar in alle vrijheid kan werken aan oplossingen die door hem of haar als noodzakelijk dan wel urgent worden ervaren – misschien wel een beter rolmodel voor de toekomst is dan welke politicus ook? De politicus die, getooid in pak, omgeven door lobbyisten en voorlichters en voorzien van allerlei riante regelingen, om de haverklap in praatprogramma’s verschijnt om de miljoenen burgers uit te leggen hoe het verder moet? Wie gelooft nog in dergelijke praathoofden? En in dergelijke theaterstukken? Wie denkt nog werkelijk dat uit bestaande beleid molens de oplossingen en verbeteringen tevoorschijn komen, waar planeet en mensheid het meeste bij gebaat zijn?

Zp’ers, kortom alle Werkenden3.0, gaan het verschil maken en gaan met elkaar bouwen aan een nieuw systeem van sociaaleconomische waarde creatie. Wat mij betreft komt de Werkvereniging dan ook geen dag te vroeg!

Auteur: Ronald van den Hoff is Directeur en (mede)eigenaar van Seats2meet.com International, Voorzitter van Stichting Society30 en Auteur van het boek Society30

De tekst van dit artikel is (deels) ontleend aan het manuscript van ons nieuwe boek “Hoera, het wordt ingewikkeld”, waar ik momenteel samen met journalist Hans van Wilgenburg aan werk en dat in het najaar 2019 zal verschijnen.